Η ΠΑΝΑΓΙΑ (ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ) ΜΕΣΣΑΘΟΥΡΙΟΥ: ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Η  περιοχή της Τοπικής Κοινότητας Λαμύρων, ευτύχησε να έχει στην  περιφέρειά της, δύο από τους παλαιώτερους βυζαντινούς ναούς  της ' Ανδρου, που διατηρούνται μέχρι σήμερα  σχεδόν ακέραιοι : Τον  Ταξιάρχη του χωρίου Υψηλού και  την Παναγία του Μεσσαθουρίου   που ανάγονται στον 12ο αιώνα.

Η  Παναγία του Μεσσαθουρίου, είναι ο  ενοριακός ναός της Κοιμήσεως  της Θεοτόκου, γνωστός με το σκωπτικό όνομα "Λωλοπαναγιά" και είναι κτίσμα  του τέλους του 12ου  ή των αρχών  του 13ου αιώνα. Ο ναός  εμεγενθύνθη κατά τον 19ο αιώνα, αλλά και σήμερον διατηρεί την κομψότητά του. Αξιοπρόσεκτο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του 19όυ αιώνα.

Ο εν λόγω ναός, όπως και πλείστοι άλλοι ναοί ,  ανήκε παλαιώτερα στην ιδιωτική  κτήση και εν συνεχεία μεταβιβάσθηκε στους ενορίτες της τοπικής κοινότητας για την άσκηση της  θρησκευστικής τους λατρείας με  συμβολαιογραφικές πράξεις  που μεταγράφηκαν  στο Υποθηκοφυλακείο Άνδρου.

Στην προκειμένη περίπτωση, η περιέλευση του ναού στην  τοπική κοινότητα έγινε ως ακολούθως.  

1.-    Με το   3.289 της  6^ης Μαΐου του έτους 1872

Πωλητήριο  συμβόλαιο  του τότε Συμβολαιογράφου   ’ Ανδρου Νικολάου Μ. Κωτάκη, η Αγγελική σύζυγος Θεοδ. Χρηστίδου , θυγάτηρ Παύλου Κωνσταντίνου, Ελληνίς, κατοικούσα εν Κωνσταντινουπόλει , αγόρασε από τον Μιχαήλ Γ. Ζιότη και την σύζυγο του Αννέζα, κατοίκους του χωρίου Υψηλού, το εξής ακίνητο το οποίο είχαν από μητρική κληρονομιά : " Την εις χωρίον Μεσσαθούρι του Δήμου ΄ Ανδρου κειμένην Εκκλησίαν «Η Κοίμησις της Θεοτόκου» , συνορευομένην γύρωθεν από τα κτήματα του Αυγ. Δανιόλου, του Μιχ. Ζούρα , του Δημ. Γράφα  και την δημοσίαν οδόν,............         συναινούσης της ειρημένης συζύγου τουο Μιχαήλ Ζιότυης, επώλησεν και παρέδωσε σήμερον την ειρημένην Εκκλησίαν της Κοιμήσεως της Θεοδόκου, όλην μετά του προαυλίου της, και με όλα τα εν αυτή τη Εκκλησία ευρισκόμενα , εικόνας, Ιερά φορέματα και λοιπά ιερά άμφια, εκτός του εν τω περιαυλίω της εν λόγω εκκλησίας ενυπάρχοντος ελαιοδένδρου..............       δια δραχμάς οκτακόσιους

..... » .

2.- Την παραπάνω Εκκλησία, η Αγγελική σύζυγος Θ. Χρηστίδου, την ίδια ημέρα, με το αμέσως επόμενο 3.290 /6 Μαΐου 1872 δωρητήριο συμβόλαιο του ίδιου Συμβολαιογράφου ‘Ανδρου Μιχαήλ Δ. Κωτάκη , δωοίζει  προς τους κατοίκους του χωρίου Μεσσαθουρίου , παρουσία εκ των κατοίκων του χωρίου Μεσσαθουρίου Χρουσή Στυλιανό, Μιχαήλ Ζούρα και Αυγουστή Μιχ. Δανιόλο, περιγραφόμενο το ακίνητο ως εξής:

" Την εις χωρίον Μεσσαθούρι του Δήμου  ‘Ανδρου κειμένην Εκκλησίαν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου , συνορευομένην γύρωθεν από τα κτήματα του Αυγ. Δανιόλου, Νικολ. Ζούρα , Δημ. Γράφα και από δημοσίαν οδόν, οικεία βουλή και ελευθεριότητι, δωρεί από σήμερον προς την κοινότητα του χωρίου Μεσσαθρουρίου του δήμου ‘Ανδρου την ειρημένην εκκλησίαν , μετά του προαυλίου της, και των εν αυτή υπαρχόντων ιερών φορεμάτων εικόνων και λοιπών ιερών αμφίων , εκτός του εν τω ειρημένω προαυλίω της ενυπάρχοντος ελαιοδένδρου, δια να χρησιμεύσει αύτη η Εκκλησία ως ενοριακός Ναός του ειρημένου χωρίου, παραιτούμενη δε από τούδε αύτη παντός εξ αυτής της εκκλησίας δικαιώματος της, παρχωρεί δε προς την ανωτέρω κοινότητα και άπαντα τα δικαιώματα άπερ απέκτησεν αύτη δυνάμει του ανωτέρω μνησθέντος συμβολαίου, εκτός του εν τω ειρημένω προαυλίω ενυπάρχοντος ελαιοδένδρου, οι δε Χρουσής Στυλιανός,    Μιχ. Ζούρας        και   Αυγ. Μ. Δανιόλος, εδήλωσαν ότι κάτοικοι όντες του ειρημένου χωρίου Μεσσαθουρίου και όντες και μέλη της εν λόγω κοινότητος του ειρημένου χωρίου αποδέχονται την προς την εν λόγω κοινότητα του χωρίου Μεσσαθουρίου του Δήμου  ‘Ανδρου δωρεάν της ειρημένης εκκλησίας προς τον σκοπόν του να χρησιμεύσει ως ενοριακός ναός του ειρημένου χωρίου Μεσσαθουρίου και ευχαριστούν την δωρεοδότιδα Αγγελιικήν    ».